1 Nguồn: Bộ Lao động Thương binh Xã hội   2 Nguồn: Ngân hàng chính sách xã hội

Chế độ hưởng lợi của chính sách tín dụng ưu đãi phát triển hộ nghèo khá phù hợp với phương thức sản xuất kinh doanh của người nghèo

Mức vay của hộ nghèo tương đối phù hợp với phương thức sản xuất kinh doanh của hộ gia đình nghèo. Mức vay được Ngân hàng Nhà Nước cùng với các Bộ, ngành (LĐTBXH, Tài chính, Nông nghiệp và phát triển nông thôn) tính toán và đặt ra theo nhu cầu và phương án vay vốn của đối tượng: Đầu tư mua sắm các loại vật tư, giống cây trồng, vật nuôi, phân bón…, công cụ lao động, chi phí thanh toán cung ứng lao vụ, đầu tư làm nghề thủ công, chi phí nuôi trồng, đánh bắt, chế biến thủy hải sản. Mức vay tối đa đã được tính trên cơ sở nhu cầu tiền vốn dùng để sản xuất kinh doanh nhỏ, chủ yếu sử dụng sức lao động của hộ nghèo.

Mức vay vốn đã tương đối đáp ứng như cầu vay vốn của hộ gia đình nghèo, đặc biệt trong lần điều chỉnh gần đây. Theo báo cáo của NHCSXH, mức vay bình quân của hộ nghèo cả nước vay vốn phát triển sản xuất khoảng 16,2 triệu đồng/hộ. Tại Quảng Nam mức vay bình quân của hộ nghèo cả nước vay vốn phát triển sản xuất khoảng 20 triệu đồng/hộ. Tại Bắc Giang mức vay bình quân của hộ nghèo cả nước vay vốn phát triển sản xuất khoảng 22,8 triệu đồng/hộ. Tại Bắc giang một số hộ nghèo vùng núi sẵn sàng vay mức tối đa là 50 triệu để trồng keo. Tại Quảng Nam, qua tham dò nhu cầu vay vốn của hộ nghèo chỉ khoảng dưới 10% hộ nghèo có khả năng làm kinh tế, có khả năng trả nợ dám vay mức tối đa. Đa số hộ nghèo chỉ dám vay mức 20 triệu để chăn nuôi heo, bò, họ còn e ngại khoảng nợ lớn khó trả nợ do rủi ro trong sản xuất. Tuy nhiên, mức vay tối đa trên chưa thể đáp ứng vốn cho người nghèo trồng rừng hoặc trồng cây lâu năm như keo, trồng cà phê hoặc nuôi trâu.

Lãi suất cho vay cần được điều chỉnh linh hoạt hơn.Lãi suất cho vay được Ngân hàng Nhà Nước tính toán trên cở sở chỉ số kinh tế vĩ mô, điều kiện cho hộ nghèo phát triển sản xuất kinh doanh và có tham vấn các Bộ, ngành (LĐTBXH, Tài chính, Nông nghiệp và phát triển nông thôn). Trước 1/10/2014, Nhà nước không tính lãi suất cho vay hộ nghèo tại các huyện nghèo gây tâm lý vay về mang gửi tiết kiệm, gây lãng phí vốn. Việc phải trả lãi suất sẽ tập cho người dân có ý thức quen dần với tính toán làm ăn, hội nhập với kinh tế thị trường. Hiện nay lãi suất lãi suất cho vay hộ nghèo tại các huyện nghèo bằng 50% mức lại suất cho vay hộ nghèo (3,6%/năm). Hiện nay lãi suất lãi suất cho vay hộ nghèo là 7,2%/năm.

Tuy nhiên, lãi suất tín dụng cho hộ nghèo hiện nay dường như ít tính ưu đãi hơn do chưa linh hoạt giảm lãi suất như các ngân hàng thương mại. Trong thời gian 2013-2014, lãi suất cho vay của các ngân hàng thương mại đã được điều chỉnh giảm đáng kể so với trước đây1, mặt bằng lãi suất cho vay ngân hàng thương mại hiện đã giảm. Lãi suất cho vay đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao ở mức 7%- 9%/năm tại các ngân hàng thương mại Nhà nước. Trong khi đó, lãi suất cho vay đối với người nghèo được điều chỉnh nhưng chậm và không nhiều hiện từ 3,6-7,2%. Nếu so sánh với mức lãi vay của ngân hàng thương mại, mức lãi suất cho vay được Ngân hàng CSXH áp dụng đối với các đối tượng chính sách trong chương trình tín dụng thì mức ưu đãi rất thấp. 

Thời gian cho vay phù hợp với phương thức sản xuất kinh doanh của hộ nghè. Đa số hộ nghèo dùng vốn vay vào sản xuất chăn nuôi, trồng trọt. Thời gian từ khi bắt đầu đến khi thu hoạch được vào khoảng 3 đến 5 năm. Đây cũng là thời điểm hợp lý để họ bán sản phẩm để thu tiền trả nợ gốc cho Ngân hàng.

Công tác tổ chức thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo phát triển sản xuất

Mô hình tổ chức bộ máy quản lý điều hành của NHCSXH được coi là mô hình đặc thù, khác biệt các Ngân hàng Thương mại Việt Nam ở Việt Nam và các nước trên thế giới. Cơ cấu mô hình gồm 3 cấp (TW, tỉnh, huyện) đã và đang phối hợp với 4 tổ chức chính trị – xã hội (tổ chức Hội) phát huy sức mạnh tổng lực của hệ thống chính trị xã hội, chuyên môn nghiệp vụ và sức mạnh tiềm tàng từ nhân dân. Phương thức cho vay uỷ thác từng phần qua các tổ chức chính trị – xã hội đã tiết kiệm tối đa chi phí và nhân lực cho NHCSXH và người vay vốn. Mô hình quản lý đã giảm được nhiều lao động trong biên chế bộ máy tác nghiệp vì đã có hàng vạn cán bộ, hội viên các tổ chức chính trị – xã hội, cán bộ chính quyền, cán bộ xoá đói giảm nghèo các cấp và hơn 200.000 tổ trưởng Tổ Tiết kiệm và vay vốn.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế.

– Vẫn còn thiếu cán bộ tín dụng, đặc biệt tại những vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, vùng nhiều đối tượng do đó các cán bộ vẫn phải luân phiên hoặc 1 cán bộ phụ trách nhiều địa bàn. Mặc dù ngân hàng có chế độ xếp loại cán bộ theo mức độ hoàn thành nhiệm vụ (phân loại A, B, C) nhưng thực tế chênh lệch giữa các mức không cao nên cũng chỉ mang tính khuyến khích, động viên về mặt tinh thần.

– Trình độ quản lý, nghiệp vụ làm dịch vụ ủy thác của cán bộ tổ chức Hội đoàn thể trong việc kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng vốn của tổ viên còn hạn chế, công tác tập huấn của các tổ chức chính trị – xã hội cho cán bộ Hội, cho Tổ tiết kiệm và vay vốn còn chưa được nhiều, chưa chủ động.

Việc lập danh sách hộ nghèo được lập công khai minh bạch có quy trình rõ ràng cơ bản đã bao phủ đầy đủ đối tượng